Het interfederale programma perinatale zorg wordt gelanceerd

"Kwetsbare moeders en hun pasgeborenen zullen voortaan beter ondersteund worden tijdens de zwangerschap en de eerste 1000 dagen van het kind"

Het interfederaal perinatale zorg- en ondersteuningsprogramma voor de begeleiding van mama’s tijdens de zwangerschap en de eerste 1000 dagen van de baby gaat van start. De federale overheid en de deelstaten hebben dit programma samen uitgewerkt. Nieuwe en bestaande initiatieven versterken elkaar om zo een ondersteuningstraject voor zwangere vrouwen, hun gezin en hun toekomstige baby op maat aan te bieden. De opsporing van psychosociale kwetsbaarheden met de Born in Belgium screeningstool, de gepersonaliseerde prenatale consultatie, de coördinatie van hulp en zorg én het multidisciplinair overleg zijn diensten die voortaan kunnen worden betaald in het kader van dit nieuwe programma. De verschillende overheden rollen vandaag deze multidisciplinaire aanpak uit in Wallonië, in Brussel en in de Duitstalige Gemeenschap. Dankzij de gezamenlijke investeringen en inspanningen van de federale overheid en de deelstaten genieten moeders en hun gezinnen nu van effectieve toegang tot zorg en kwaliteitsvolle ondersteuning tijdens de eerste 1000 dagen van het kind. 

Dit is het eerste interfederale zorgprogramma dat van start gaat. Het is een van de drie interfederale programma's uit het Interfederaal plan geïntegreerde zorg. De federale overheid en de deelstaten slaan de handen in elkaar om een gemeenschappelijk kader te creëren voor optimale zorg en ondersteuning. Het doel is de uitvoering van een meer geïntegreerd en innovatief beleid op het gebied van gezondheid en sociale bescherming, met het oog op een betere continuïteit van zorg en ondersteuning. 

Dit eerste programma is gericht op zwangere vrouwen, hun kinderen en hun gezinnen gedurende de eerste 1000 dagen vanaf de conceptie. In de eerste fase richt het programma zich op zwangere vrouwen met psychosociale kwetsbaarheden. 

Het belang van de eerste 1.000 dagen 

Elk kind dat in ons land geboren wordt, heeft recht op een maximale ontplooiing van zijn of haar talenten. Dat mag niet afhangen van waar je wieg staat. Als overheden is het onze opdracht om die structuren aan te bieden waarin elk kind die eerlijke kans krijgt, en elke ouder ondersteund wordt. ​ 

Gelijke kansen beginnen al van bij de conceptie en tijdens de zwangerschap. De eerste 1.000 dagen (vanaf conceptie) zijn een cruciale periode voor de ontwikkeling van het kind en hebben een impact op het verdere leven van een kind. Tijdens die eerste jaren wordt de basis gelegd voor het lichamelijk, psychisch en sociaal welzijn van het kind. Onderzoek toont aan dat die periode cruciaal is voor de ontwikkeling van je hersenen, van je schoolprestaties, je kansen op een job, maar ook de kans op een ziekte. ​ ​ ​ 

Meer en beter investeren in die eerste 1.000 dagen is dan ook een noodzakelijke stap in onze gezondheidszorg. We moeten daar echt een tandje bijsteken als we naar de cijfers van de zwangerschapsbegeleiding kijken: zo krijgt in België ongeveer 4% van de vrouwen niet het aanbevolen minimumaantal prenatale consultaties; en heeft 3% zelfs geen contact met een zorgverlener tijdens de eerste 20 weken van de zwangerschap. Een ander probleem waarop in verschillende studies wordt gewezen, is het relatief grote aantal ouders of toekomstige ouders met geestelijke gezondheidsproblemen gerelateerd aan de zwangerschap. Cijfers tonen aan dat 20 tot 25% van de moeders tijdens de zwangerschap of na de bevalling met psychische problemen te maken krijgen. ​ 

Het perinataal programma: een drietrapsaanpak 

(1) ​ ​ zorgen dat de betrokken ouder(s) met specifieke behoeften - zeker in psychosociale kwetsbare situaties - toegang hebben tot het programma. Dat betekent in de eerste plaats informeren en opleiden in alle geledingen van onze zorg en welzijn, maar ook veel meer aanklampend te werk gaan en dus onze voelsprieten uitzetten om die kwetsbare vrouwen te identificeren én te bereiken. Om ze daarna te screenen op psychologische, maar ook sociale en financiële kwetsbaarheid. Dat doen we op basis van de "Born in Belgium Professionals-tool" die in opdracht van het Riziv werd ontwikkeld. Die tool is een vragenlijst die op wetenschappelijke basis is opgesteld, waardoor het mogelijk is om de psychosociale situatie van zwangere vrouwen concreet te verifiëren op basis van de antwoorden. 

(2) het is met die tool en op basis van die screening dat zorg- en welzijnsverleners gezinnen een multidisciplinaire aanpak aanbieden - op maat en al dan niet intensiever naargelang de nood - en zo voor hen écht een persoonlijk zorg- en welzijnstraject uit te tekenen, met daarbij uiteraard ook een goeie en regelmatige follow-up thuis. Daarbij wordt voorzien in uitgebreide prenatale consultaties om in te gaan op de aanpak van psychosociale kwetsbaarheden. ​ 

(3) het voorzien in een goed gecoördineerde perinatale zorg en het invullen van de rol van zorg- en welzijnscoördinator, d.w.z. ofwel de ouder(s) zelf ofwel een vertrouwensfiguur uit het multidisciplinaire team die – in nauw en intensief overleg met het gezin - ervoor zorgt dat alle stappen van het programma daadwerkelijk worden gevolgd en vooral toeziet dat alle vragen en bekommernissen van de ouder(s) en het gezin ook effectief worden aangepakt. Deze persoon kan een zorgverlener of een maatschappelijk werker zijn die heel dichtbij - of gewoon in - de leefwereld staan van die kwetsbare gezinnen. ​ 

Digitale tools voor zorg- en welzijnsverleners: Born in belgium Professionals en het Centraal Platform voor Geïntegreerde Zorg ​  

Er zijn twee instrumenten ontwikkeld om de activiteiten van dit interfederale programma te ondersteunen. Ze maken een betere uitwisseling van gegevens mogelijk tussen zorgaanbieders, maar ook tussen belanghebbenden in de gezondheidszorg, en zorgen voor meer transparantie richting patiënten. Ze maken daarom deel uit van de doelstellingen van integrale zorg. 

 Het Born in Belgium Professionals platform werd door én voor professionals ontwikkeld die werken in de perinatale periode. Het centraliseert informatie over de psychosociale situatie van de zwangere vrouw en stelt het ter beschikking van haar hulp- en zorgverleners uit de (para)medische en sociale sector, dit volledig conform de privacy wetgeving (GDPR). Indien psychosociale kwetsbaarheden geïdentificeerd worden, biedt het platform proactief en efficiënt suggesties om de zorg en begeleiding te personaliseren en een multidisciplinair team op maat op te zetten. ​ ​ 

 Prof dr Katrien Beeckman, coördinator Born in Belgium Professionals: “De pilootfase van het Born in Belgium Professionals platform leert onder meer dat 20% van de zwangere vrouwen depressiesymptomen vertonen, 15% geeft aan dat er financiële problemen zijn, 9% heeft een zeer beperkte sociale steun. ​ De eerste ervaringen vanuit de zorgprofessionals leren ons dat zwangere vrouwen (98%) openstaan voor een gesprek over psychosociale kwetsbaarheid, zodat er samen naar oplossingen kan worden gezocht om het kind een zo kansrijk mogelijke start te bieden. Het digitale platform dat informatie centraliseert wordt ondertussen al gebruikt door 19 ziekenhuizen en 50 andere organisaties.” 

Het Centraal Platform voor Geïntegreerde Zorg maakt de registratie, facturering en betaling mogelijk van de 4 nieuwe diensten die worden uitgevoerd in het kader van het perinatale programma. ​ 

Frank Vandenbroucke, federale minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid: “Het ondersteuningsprogramma voor moeders en pasgeborenen gedurende de eerste 1000 dagen na de conceptie is een goed voorbeeld van hoe de gezondheid van morgen eruit zou moeten zien. We moeten evolueren naar multidisciplinaire samenwerkingssystemen die zijn georganiseerd rond de werkelijke behoeften van de patiënt. De voortdurende uitwisseling tussen de verschillende (para)medische professionals komt de kwaliteit van de zorg ten goede en maakt het leven van de mama en baby gemakkelijker. Waar nodig kunnen we preventie met zorg combineren. We moeten samenwerken, federale overheid en deelstaten, om logische synergieën te creëren en de organisatie van onze zorg te optimaliseren. Voor de moeder, baby én voor de zorgverleners.” 

Yves Coppieters, Waals minister van Gezondheid: “Ik ben bijzonder enthousiast en dankbaar om te zien dat Wallonië een van de eerste regio’s is die deze baanbrekende benadering van geïntegreerde perinatale zorg toepast! De persoonlijke en continue ondersteuning tijdens de cruciale eerste 1000 dagen is een grote stap voorwaarts voor elke zwangere vrouw, elk kind en elk gezin. Dit innovatieve project, het resultaat van een proactieve samenwerking tussen onze instellingen, zal een betere toegang tot zorg garanderen voor de meest kwetsbare gezinnen.” ​ 

Alain Maron, Brussels minister van Gezondheid: “Ik ben blij met de lancering van dit interfederale programma, dat een belangrijke realiteit beklemtoont: perinatale zorg en ondersteuning gedurende deze eerste 1000 dagen bepalen niet alleen de onmiddellijke gezondheid en het welzijn van het kind en zijn moeder, maar ook hun toekomst. Dit is met name het geval voor de meest kwetsbaren, die prioritair aan dit nieuwe programma zullen kunnen deelnemen. Investeren in deze beginjaren betekent investeren in een gezondere, eerlijkere en veerkrachtigere samenleving.” ​ ​  

Lydia Klinkenberg, Minister van de Duitstalige Gemeenschap van Gezondheid: “Ik ben het roerend eens met mijn collega-minister Frank Vandenbroucke: dit gezondheidsprogramma is een voorbeeldproject dat perfect aantoont hoe volksgezondheid er in de toekomst moet uitzien. ​ Het is een belangrijke eerste stap in de richting van geïntegreerde zorg, zoals we die in de Duitstalige Gemeenschap willen realiseren. Onze belangrijkste doelstelling is om een zorglandschap te creëren dat de behoeften centraal stelt en tegelijk de best mogelijke preventie en zorg garandeert.” 

 Meer info 

Heeft u vragen over het uitgebreide zorgprogramma en de overeenkomst voor zwangere vrouwen, kinderen en hun gezinnen voor de eerste 1000 dagen? Stuur uw vragen naar integratedcare@health.fgov.be.